مرکز تربیت رسانه‌ای باران

در ادامه سلسه نشست‌های دوره تخصصی مربی گری سواد فضای مجازی که به سفارش پژوهشگاه ارتباطات و فناوری اطلاعات و با همکاری اداره کل آموزش دوره اول متوسطه برگزار می‌گردد، سومین نشست با حضور دکتر محمدحسین سیاح طاهری و با موضوع خدمات کاربری و شبکه‌های اجتماعی برگزار شد.

دکتر سیاح طاهری بعد از بیان اینکه اولین چیزی در فضای مجازی مشاهده می‌کنیم، وب۱ و بعد از آن وب۲ یا همان رسانه‌های اجتماعی است. ملاک‌های تقسیم‌بندی وب یا وبگاه را بیان کرد؛ یک تقسیم‌بندی از منظر محتوایی است و یک تقسیم قالبی و تقسیم سوم از دریچه تامین مالی. نکتۀ مهم در این تقسیم آن است که میزان مصرف خود را از فضای مجازی متعادل کنیم و از همه انواع و گونه های محتوایی بهره مند شویم.

این نکته نیز مهم است که تعدادی از وبگاه‌ها زبان عمومی دارند و بعضی به صورت تخصصی به محتوا می‌پردازند و مخاطب تخصصی نباید برای فهم یک مطلب فقهی، پزشکی، حقوقی و… سراغ وبگاه های عمومی برود.
از دیدگاه دیگر وبگاه‌ها از منظر تامین اقتصادی تقسیم می‌شوند. نکته مهم در این بخش آن است که بدانیم ظاهرا برخی از محتواهایی که در وبگاه می‌بینیم بدون پرداخت هزینه است اما یک الگوی اقتصادی پشت این محتوا قرار گرفته است که دیده نمی‌شود و همواره باید به هدف اقتصادی گردانندگان وبگاه‌ها توجه نمود.

سیاح طاهری در ادامه گفت: یکی از فرصت‌هایی که در قالب توسعه فضاهای آموزش الکترونیکی و نیز گسترش فضای مجازی به وجود آمده است، امکان اجرای آموزش تلفیقی با بهترین شکل است. آموزش تلفیقی به خوبی می‌تواند تفاوت‌های فردی دانش آموزان را در قالب تنوع خود بپوشاند. همچنین این امکان وجود دارد که مثلاً دانش آموزان بخشی از مطالب فیزیک، تاریخ، دین و زندگی و… را در کلاس بیاموزند و بعد گیم نحوه عملکرد آینه مقعر، سینمایی ماجرای نیمروز یا پخش زنده سخنرانی یک عالم مذهبی را به توصیه معلم و به عنوان مکمل درس در خانه دنبال کنند.

یکی از شیوه‌هایی که برای توسعه فردی بیشتر آموزش استفاده می‌شود بهره‌گیری از تکلیف تحقیق علمی است. استفاده از سرچ مطلب و نیز هوش مصنوعی این مسئله را دچار چالش کرده و در این زمینه لازم است ما دانش آموزان را به ارزیابی نظرات موافق و مخالف، به جای گردآوری صرف محتوا ترغیب کنیم. دیگر آنکه آن‌ها را برای استفاده از سایت‌ها و منابع معتبر آموزش دهیم.

وی افزود: مهم‌ترین منبع جستجوی دانش آموزان در حال حاضر ویکی‌پدیا است که به خاطر گستردگی بسیار زیاد موضوعات آن و نیز دسته‌بندی خوبی که انجام گرفته محبوبیت پیدا کرده است. علاوه بر این در سرچ گوگل نیز جزو اولین نتایجی است که به مخاطب نشان داده می‌شود.

اما در کنار این مزایا لازم است بدانیم که برخی مطالب و تصاویر غیراخلاقی در این وبگاه به راحتی در دسترس مخاطب قرار می‌گیرد. از سوی دیگر برخی رفرنس ها که ویکی‌پدیا استفاده می کند، صرفا برای علم نمایی و واقع نمایی است و لزوماً منابع علمی و معتبر محسوب نمیشوند، و متاسفانه پر از سوگیری‌های سیاسی و اجتماعی است. پس دانش آموزان را به استفاده از این دانشنامه اینترنتی ترغیب نکنیم.

🔸 دکتر سیاح طاهری همچنین ادامه داد: نوع بعدی که در این جلسه می پردازیم، سکوها و پلتفرم‌ها هستند. تفاوت سایت با سکو و پلتفرم در این است که در پلتفرم، مخاطبان می‌توانند خود محتوایی که می‌خواهند را منتشر کنند و محصولات مدنظرشان را بفروشند اما در وبگاه و سایت عمدتاً این امکان فراهم نیست و خود صاحب سایت، محتوا و محصولات را قرار می دهد.

پلتفرم‌ها مجموعه‌ای از خدمات پایه مانند پرداخت، داده‌کاوی و… را در بستر خود به کاربران خود ارائه می‌کنند که این امر باعث گستردگی کاربران و البته قدرت این پلتفرم‌ها می‌گردد. این امر تا آنجا ادامه دارد که در دهه اخیر با کلیدواژه‌ای به نام حکمرانی پلتفرمی روبرو می‌شویم. به این معنا که پلتفرم در بستر خود قوانین و مقررات و جهت‌دهی‌هایی را انجام می‌دهد که ممکن است کاملا مخالف فضای جاری کشور باشد.

همین امر باعث شده است تا کشورهای مختلف به دنبال قانون‌پذیر کردن این پلتفرم‌ها مطابق با قوانین کشور خود باشند. به طور مثال قانون‌هایی در زمینه مالکیت داده موسوم به GDPR، حقوق کودکان و… در اتحادیه اروپا نسبت به پلتفرم‌ها اعمال شده است، و یا ایالات متحده در مقابل تیک‌تاک (که تنها پلتفرم گسترده‌ای است که اختیار آن را در دست ندارد) قوانین سختی اعمال می‌کند و همچنان به دنبال تسلط بیشتری بر آن است. ما نیز باید تلاش بیشتری برای قانون‌پذیر کردن پلتفرم‌های مختلف در داخل کشور انجام دهیم.