مرکز تربیت رسانه‌ای باران

هشتمین نشست از سلسله نشست‌های دورۀ تخصصی مربیگری سواد فضای مجازی که با حمایت پژوهشگاه ارتباطات و فناوری اطلاعات و همکاری اداره کل آموزش دوره اول متوسطه وزارت آموزش و پرورش برگزار می‌گردد، در عصر روز شنبه دوازدهم خرداد ماه برگزار شد.

در این نشست دکتر سجاد مهدی زاده عضو هیأت علمی دانشگاه امام صادق (ع) و مسئول حوزه یادگیری مهارت‌های زندگی و سواد رسانه‌ای سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی، نکاتی در زمینه دوستی مجازی و حریم خصوصی ارائه نمود. همچنین در پایان دکتر سعید مدرسی مدیر موسسه تربیت رسانه‌ای باران مطالبی را در رابطه با اخلاق ارتباطی بیان کرد.

دکتر مهدی زاده با تاکید بر توجه به زندگی حقیقی در اصلاح زندگی مجازی گفت: نکته اول این که باید بدانیم تا زمانی که در فضای حقیقی بحث اخلاق و آداب حل نشود در فضای مجازی قابل حل نیست. حوزه ارتباطات انسانی بسیار مهم است. بعضا ما فکر می‌کنیم بدون این که پایه‌های ارتباط مجازی را ترمیم کنیم می‌توانیم چالش‌های فضای مجازی را حل کنیم. در واقع فضای مجازی فقط به ویژگی‌های درونی ضریب می‌دهد.

وی در ادامه افزود: نکته دیگر این است که فضای مجازی جزئی از واقعیت فضای زندگی ما شده است. ولی چرا همچنان می‌توانیم به آن فضای مجازی بگوییم؟ برای این است که گاهی اوقات آن بازنمایی و نمایشی که از فضای مجازی می‌بینیم از دوستی‌ها گرفته تا دیگر موارد با چیزی که در واقعیت وجود دارد فاصله دارد.

یکی از دلایلی که نوجوانان رو به انزوا می‌روند همین است. آن‌ها نیازهای عاطفی و جنسی و … خود را در این فضا بدون این که مسئولیتی را بپذیرند برطرف می‌کنند اما نسبت به فضای حقیقی مسئولیت کارهایشان گریبان آن‌ها را می‌گیرد.

در فضای واقعی، ارتباطات یکسری مسئولیت‌ها دارد. من اگر به کسی گفتم دوستت دارم دیر یا زود باید پاسخگوی حرفم باشم اما در فضای مجازی تعهد کمتر است. در فضای مجازی اتفاقاتی رقم می‌خورد که در زندگی واقعی آن را تجربه نمی‌کنند. فضای حقیقی این امکان را ندارند.

در حقیقت افرادی که در دنیای مجازی ارتباطات زیادی دارند کم کم از دنیای واقعی کنده می‌شوند. مثل آن بچه‌ای که در خانه بد اخلاق است و تمام ارتباطاتی که می‌گیرد در فضای مجازی می‌گیرد. اینگونه افراد در فضای حقیقی نمی‌توانند با هم خوب باشند. البته منظور ما تمام ارتباطات نیست اما این دوگانه ایجاد می‌شود.

مهدی زاده در بیان آسیب‌های فضای مجازی تاکید داشت که فضای مجازی یک فضای فانتزی است که عشق و محبتی را به ما معرفی می‌کند که ممکن است در فضای حقیقی دیده نشود. نوجوان ما در حال حاضر پدیده‌های عاطفی و جنسی را از فضای مجازی دریافت می‌کند. فضای مجازی نیز براساس بازنمایی فانتزی های افراد شکل می‌گیرد نه حقیقت زندگی آن‌ها. بنابراین آن‌ها آمادگی مواجهه با حقیقت و واقعیت را ندارند.

در ادامه جلسه دکتر مدرسی به بیان شیوه‌های ارائه مباحث اخلاق ارتباطی پرداخت و گفت: برای سخن گفتن با نوجوانان در رابطه با رسانه‌ها می‌توانیم از ذاتیات این فضا گفتگو را آغاز کنیم. سپس در رابطه با این که هر یک از این ذاتیات چه آثاری بر زندگی ما دارد به بحث و گفتگو بپردازیم. بی‌زمانی و بی‌مکانی و بی‌جسمی فضای رسانه را مورد بررسی قرار دهیم و چالش‌ها و فرصت‌هایی که این ویژگی‌ها برای ما به وجود می آورد را بررسی نماییم. سپس در این فضا “فن آداب” یعنی آداب استفاده از فناوری به گونه‌ای که رشد وجودی‌ما را به حداکثر برساند و آسیب‌های آن از ما دور باشد را بیان کنیم. در اینجا در سه لایه خود، خلق و خدا مطالب خود را ارائه می‌کنیم.

در لایه خود به آسیب ها و فرصت‌های این فضا برای خودمان می‌پردازیم. در لایه خلق به شیوه‌ها و آدابی که در ارتباط با دیگران در این فضا لازم است اشاره می‌کنیم. در لایه خدا نیز به علیم و آگاه بودن خدا نسبت به فضای مجازی و اعمال و رفتارمان در این فضا اشاره کنیم.

وی در ادامه افزود: به طور مثال در لایه ارتباط با خود اینگونه بحث را آغاز نماییم که فضای مجازی در سه لایه سخت افزار و پلتفرم و محتوا چه فرصت‌ها و آسیب‌هایی برای من دارد؟ هنگام استفاده از تلفن همراه دست و گردن خود را در چه حالتی قرار دهم تا آسیب کمتری ببینم؟ آیا مشاهده پیام‌های لقمه‌ای در نظام پردازش ذهنی من تاثیر دارد؟ محتوایی که در فضای مجازی دنبال می‌کنم من را به چه گرایش هایی سوق می‌دهد؟

و یا در لایه ارتباط با خلق توجه کنیم که اثر ایموجی با اثر نوشته با اثر فایل صوتی با اثر فایلی تصویری با تماس تلفنی و اثر دیدار حضوری چه تفاوت هایی دارد و برای ارتباط با دیگران کدام گزینه بهتر است؟ اگر در فضای مجازی برای اولین بار خواستیم با کسی ارتباط برقرار کنیم چه آدابی را باید رعایت کنیم؟