اثرات بازی‌های آنلاین روی کودکان و نوجوانان، معرفی ویژگی‌های یک بازی مطلوب و راهکارهای جلوگیری از تبلیغات منفی حین بازی.
بازی‌های رایانه‌ای یکی از هیجان‌انگیزترین و لذت‌بخش‌ترین فعالیت‌ها برای کودکان و نوجوانان است و به یکی از مهمترین سرگرمی‌ها تبدیل شده که می‌تواند نقش مهمی را در سلامت جسمی و روانی کودکان ایفا کند.
بازی‌های رایانه‌ای به ویژه بازی‌های آنلاین به شدت اعتیادآور هستند و کاربر خود را از شرایط عادی زندگی دور می‌کند؛ این امر می‌تواند باعث ایجاد مشکلات رفتاری و آسیب‌های جسمی در کودکان شود. بازی‌های آنلاین به دلیل طراحی هوشمندانه‌ای که دارند، گام به گام مخاطب را جذب می‌کنند و به تدریج با شناسایی نیازهای عاطفی، آنها را هدف قرار می‌دهند.
بازی‌های رایانه‌ای و حضور کودکان و نوجوانان به یکی از دغدغه‌های مهم خانواده‌های ایرانی تبدیل و باعث شده است که برای والدین پرسش‌های مختلفی در مورد نحوه آموزش و مدیریت فرزندان در حوزه بازی‌های رایانه‌ای ایجاد شود.
محسن رزاقی، پژوهشگر و مدرس سواد رسانه‌ای، در قسمت دوم این گفت‌وگو به تشریح مسائل مهم در بازی‌های رایانه‌ای پرداخته است که مشروح آن را در ادامه می‌خوانید و می‌بینید:
اثرات بازی‌های آنلاین بر زندگی روزمره نوجوانان و جوانان چیست؟
اخیراً فضای بازی‌های آنلاین پس از فراگیری اینترنت پرسرعت و توسعه گوشی‌های هوشمند در کشور رواج پیدا کرده است و آمارها نشان‌دهنده این امر هستند که حدود ۷۰ درصد بازیکنان، بازی‌های رایانه‌ای را به صورت آنلاین انجام می‌دهند. این مسئله لایه‌های دیگری را نیز به فضای بازی‌ها اضافه می‌کند. اگر پیش از آن فرزندان با محتوایی که بازی‌ساز در بازی‌ها قرار داده تنها بودند، امروزه هم فرزندان، هم محتوای بازی‌سازان و هم بسیاری از بازیکنان دیگری که رفتارها، فرهنگ‌ها و ادبیات مختلفی دارند، برای انجام یک بازی آنلاین در کنار یکدیگر قرار می‌گیرند و ممکن است فرزندان ما در ارتباط با آنها دچار تناقض‌های فرهنگی شوند.
ساده‌ترین مسئله این است که احتمال دارد فرزندان در هیجانات میان بازی در معرض ناسزاها و جملات رکیک قرار گیرند که پیش از آن امکان نداشت که چنین سخنانی را در محیط خانوادگی شنیده باشند. همچنین، ممکن است در محیط آنلاین فرزندان خردسال با انسان‌هایی در سنین بسیار بالاتر هم‌بازی شوند. اینکه نوجوانان و جوانان در بازی‌های آنلاین با چه کسانی بازی می‌کنند، موضوع بسیار مهمی است که خانواده‌ها باید آن را بررسی کنند.
یک بازی رایانه‌ای مطلوب باید چه ویژگی‌هایی داشته باشد؟
امروز سامانه‌هایی هستند که خانواده‌ها می‌توانند از طریق جست‌وجوهای اینترنتی در آن به منظور مطلوب بودن بازی‌های اینترنتی اطلاعات کافی دریافت کنند. یکی از نکات مهم این است که خانواده‌ها باید عنوان بازی را در اینترنت جست‌وجو کنند تا با روند بازی و جهان آن آشنا شوند و در جریان خلاصه داستان آن قرار گیرند. چنانچه خانواده‌ها به زبان انگلیسی مسلط باشند و بازی فرزندان از نوع بازی‌های خارجی باشد، باید عنوان بازی را به زبان انگلیسی نیز جست‌وجو کنند و اطلاعات آن را به دست آورند.
خانواده‌ها باید بررسی کنند که بازی مورد نظر مناسب رده سنی فرزندشان باشد. این مسئله متأسفانه جزء مواردی است که طبق آمارهای ارائه شده، خانواده‌ها اصلاً بدان توجه نمی‌کنند. خانواده‌‌هایی که به این موضوع اهمیت می‌دهند صرفاً بازی مورد نظر را چک می‌کنند اما رده سنی مدنظر معیار عمل آنها نیست؛ در حالی که مواردی مشاهده شده است که برخی خانواده‌ها با علم به اینکه یک بازی مناسب سن فرزندشان نیست، این بازی را در اختیار فرزندان خود قرار داده‌اند.
همچنین، خانواده‌ها می‌توانند برای بازی‌هایی که در کشور ما توزیع می‌شوند، از چند جا استعلام رده سنی را به دست آورند. یکی از این موارد، سامانه‌های توصیه‌محوری هستند که می‌توانند آنها را در اینترنت جست‌وجو کنند و با آنها آشنا شوند. بنیاد ملی بازی‌های رایانه‌ای با نشان «اسرا» نیز بازی‌هایی را همراه با رده سنی ویژه سنین مختلف ارائه می‌دهد که با زیست‌بوم و دغدغه‌های ایرانی ـ اسلامی هماهنگ‌تر است. همچنین، در بازی‌های خارجی رده‌بندی سنی «esrb» متعلق به آمریکا و «PEG» متعلق به اتحادیه اروپاست و خانواده‌ها می‌توانند با جست‌وجو در اینترنت از چند و چون آن آگاه شوند.
در مورد بازی‌های موبایلی ماجرای رده سنی مقدار مشکل‌تر و متأسفانه ناکارآمد است. آنچه در جهان استفاده می‌شود با بوم و نیازهای ما سازگار نیست. همچنین، تولیدات داخلی در برابر انبوهی از بازی‌هایی که هر روز در جهان منتشر می‌شود کافی نیست. با این حال چنانچه کاربران از بازی‌های ایرانی استفاده کنند، مشاهده خواهند کرد که عددی در کنار تصویر بازی وجود دارد که نشان‌دهنده رده سنی بازی مدنظر است.
برخی بازی‌های موبایلی بسیار ساده و رایگان هستند ولی گاهی تبلیغات بسیار منفی و انحرافی در میانه بازی وجود دارد. خانواده‌ها چگونه باید این مسئله را مدیریت کنند؟
چنین محتواهایی در رده‌بندی سنی بازی‌ها لحاظ نمی‌شود و ممکن است حتی رده‌بندی یک بازی مشخص باشد، اما در داخل این بازی تبلیغات نامناسبی وجود داشته باشد که برای فرزندان مناسب نباشد و تأثیرات منفی در ذهن آنها ایجاد کند. راهکارهای موجود برای خانواده‌ها مقداری محدود است. راحت‌ترین کار این است؛ زمانی که والدین گوشی همراه را در اختیار فرزندان قرار می‌دهند، اینترنت گوشی را خاموش کنند. در این شرایط تبلیغات پخش نمی‌شود. البته تبلیغات برخی بازی‌ها مختص خود بازی نیست و گاه بازیکنان را به فضایی خارج از محدوده بازی همچون اینستاگرام دعوت می‌کنند که باید هوشمندانه عمل کرد.
برخی بازی‌ها با قطع اینترنت از دسترس خارج می‌شوند که در این شرایط خانواده‌ها ناچارند از پرداختهای درون‌برنامه‌ای برای حذف تبلیغات استفاده کنند. معمولاً در داخل بازی مبلغ معینی برای حذف تبلیغات در نظر گرفته شده است. راهکار دیگر این است که خانواده‌ها از بازی‌های ایرانی استفاده کنند. زمانی که بازی ایرانی باشد و بر روی استورهای ایرانی منتشر شود، لاجرم باید با یک شرکت ایرانی قرارداد ببندد و شرکت ایرانی نیز بنا به قوانین موجود، خطوط قرمز را در تبلیغات رعایت می‌کند. البته کارآمدترین راهکار خاموش کردن اینترنت یا پرداخت هزینه حذف تبلیغات درون بازی‌هاست.
چه بازی‌هایی تأثیر بیشتری در میزان استرس فرزندان دارند؟
تلاش بازی‌ها این است که هیجان‌انگیز باشند و بازیکن را در چرخه هیجان‌زدگی قرار دهند تا بازیکنان بیشتری جذب شوند و بتوانند آنها را اندک‌اندک به سمت پرداختهای درون‌برنامه‌ای سوق دهند. بازی‌ها این هدف خود را از چند طریق انجام می‌دهند که یک مورد سبک‌های مختلف همچون مسابقه و اکشن است.
دومین موضوعی که بسیاری از بازی‌سازها از آن استفاده می‌کنند و در بازی‌های موبایلی نیز رواج دارد، زمان است. یعنی محدودیت جدی زمانی برای بازیکنان وجود دارد تا از مرحله‌ای به مرحله بعدی راه پیدا کنند که آنها را تحت فشار قرار می‌دهد و موجب افزایش استرس بازیکنان می‌شود.
موضوع بعدی، فضای بازی‌هاست. فضای بازی‌هایی که بازیکنان را هیجان‌زده می‌کنند، ممکن است دارای مقداری تاریکی همراه با پرش‌های مختلف باشد که نوع دیگری از هیجان و وحشت را در میان بازیکنان ایجاد می‌کند. فضا، زمان و سبک بازی‌ها موضوع بسیار مهمی است که خانواده‌ها باید بدان دقت کنند تا باعث بروز اضطراب، وحشت و استرس در فرزندان نشود.
+این مطلب اولین بار با عنوان «نقشه راه فرزندان و خانواده‌ها در دنیای بازی‌های رایانه‌ای» روز ۹ خرداد ۱۴۰۱ در خبرگزاری ایکنا منتشر شده است.