فرزندان امروز، والدین به‌روز

ما نخستین پدرها و مادرهایی هستیم که فرزندانمان تا این حد درگیر رسانه‌ها شده‌اند. هیچ نقشهٔ راهنمای قدیمی در صندوقچهٔ تجربیّات پدربزرگ‌ها و مادربزرگ‌ها برای این شرایط جدید وجود ندارد…
باید بپذیریم که به زمانه‌ای نو قدم گذاشته‌ایم و ناگزیریم برای تربیت در عصر رسانه‌ها یا راهی بیابیم یا راهی بسازیم. راهی که فرزندانمان با‌ حرکت‌ در ‌آن بیاموزند‌ که‌ محصولات‌ و محتواهای‌ رسانه‌ای‌ را‌ آگاهانه‌ انتخاب‌ کنند‌ و ‌مسئولانه به کار ببرند. نام این راه تازه «تربیت رسانه‌ای» است.
در این مسیر باید بخوانیم؛ ببینیم؛ فکر کنیم؛ حرف بزنیم و تجربه‌ها را با هم یکی کنیم. راه دیگری نیست. «فرزندان امروز»، به «والدین به‌روز» نیاز دارند.

کتاب «فرزندان امروز، والدین به‌روز» گزیده‌ای است از مباحث دورۀ تربیت رسانه‌ای رشدانه، که برای استفادۀ والدین و مربّیان گرامی تنظیم و آماده شده است.
مباحث متنوّع و پراکنده‌ای که توسط مؤلّفان این کتاب تا پیش از شکل‌گیری باران با عنوان فرزندپروری در عصر رسانه‌ها، آداب کاربری رسانه‌ها، مهارت‌های زندگی در عصر دیجیتال و… در جلسات عمومی مدارس و نهادهای فرهنگی بارها و بارها ارائه می‌شد، با تأسیس مؤسّسۀ تربیت رسانه‌ای باران در سال ۱۳۹۹ش. رنگ و شکل تازه‌ای یافت و در قالب دوره‌های هشت جلسه‌ای رشدانه تدوین و اجرا شد. در این دورۀ جامع، خانواده‌ها ضمن آشنایی با مبانی تربیت رسانه‌ای و شیوه‌های صحیح مدیریّت رسانه در خانواده، با پنج قالب رسانه‌ایِ اخبار و تبلیغات، آثار داستانی و نمایشی، فضای مجازی و رسانه‌های اجتماعی، موسیقی و بازی‌های رایانه‌ای از نگاه تربیتی آشنا می‌شدند و در هر عرصه نکته‌هایی برای تربیت سالم فرزندانشان می‌آموختند.
از همان اوّلین دوره‌های برگزاری رشدانه، درخواست منطقی مخاطبان، ضمن ابراز لطف و محبّتشان به مؤلّفان، این بود که مباحث تربیت رسانه‌ای برای خانواده‌ها و مربّیان به شکل منسجم و مکتوب هم ارائه شود؛ لذا تدوین کتاب رشدانه از ابتدای سال ۱۴۰۰ در دستور کار باران قرار گرفت و صوت جلسات در چند مرحله پیاده‌سازی و ویرایش شد؛ امّا چون نتیجۀ کار چندان در شأن همراهان بارانی نبود، لذا کار بازنویسی کامل متن جلسات با فهرست‌بندی جدید آغاز شد و بعد از چندین بار بازنگری در موضوعات و محتوای فصل‌ها، به شکل کنونی درآمد.
این کتاب شامل مباحث آغازین رشدانه، یعنی مهارت‌های والدگری دیجیتال، آداب کاربری رسانه‌ها و صنعت سرگرمی است و به مباحث تخصّصیِ پنج قالب رسانه‌ای فوق‌الذّکر وارد نشده است. جا دارد هریک از این عرصه‌ها به شکل مستقل در کتابی دیگر زیر ذرّه‌بین تربیت رسانه‌ای قرار بگیرد. نهایی‌سازی همین مقدار هم آن‌چنان که طبع بلند مخاطب را خوش آید و شوق او را برای مطالعه برانگیزد، کاری دشوار و طاقت‌فرسا بود که امیدواریم از آن سربلند بیرون آمده باشیم.

روند کلّی این کتاب از فصل اوّل تا چهارم، حرکت از مطالب کلّی (مبنایی) به مباحث جزئی‌تر (مصداقی) است. در فصل اوّل «جایگاه خانواده در تربیت» توضیح داده می‌شود تا خانواده‌ها نسبت به اثر فراموش‌شدۀ خود در شش عرصۀ تربیت رسانه‌ای فرزندان، هوشیار و حسّاس شوند. در فصل دوّم برای یافتن شیوۀ صحیح «فرزندپروری در عصر دیجیتال» انواع شیوه‌های مواجهه با فرزندان بررسی و نقد می‌شود.

فصل سوّم به «راهبری تربیتی در خانواده» اختصاص دارد و اصول به‌کارگیری هنجارها، قوانین و برنامه‌های تربیت رسانه‌ای برای رشد فرزندان را شرح می‌دهد.

در فصل چهارم نیز «آداب انتخاب و کاربری رسانه‌ها» ذیل ده سؤال کاربردی مطرح شده و در پاسخ به هر سؤال، موارد قابل‌توجّه خانواده‌ها با جزئیّات ذکر شده است.

توجّه داشته باشید که فصل پنجم، محتوایی متفاوت با چهار فصل قبلی دارد و مباحثی مبنایی‌تر را مطرح می‌کند. مخاطب فصل آخر، مربّیان نخبه و والدین هوشمندی هستند که کنجکاوند تا به موضوع «رسانه و سرگرمی» نگاهی عمیق‌تر داشته باشند. ممکن است مطالعۀ این فصل بدون پیش‌نیازهای فکری و علمی آن، کمی دشوار باشد؛ امّا با خواندن فصل پنجم، ابعاد گستردۀ «تربیت رسانه‌ای» و اثر آن در سبک زندگی بهتر درک می‌شود.